headerphoto

Gel de görme

Mantık ilminde ve matematikte kullanılan çeşitli ispat metotları vardır. En güçlü iki tanesi doğrudan ispat (Direct proof) ve dolaylı ispat (Indirect proof) yöntemleridir. Biz burada iki yöntemi de ayrı ayrı kullanarak kesin sonuca ulaşmayı ve hiçbir açık kapı bırakmamayı hedefliyoruz.

İlk bölümde dolaylı ispat yönteminin çok kuvvetli bir kolu olan “contrapositive proof” ya da “proof by contradiction” diye bilinen devrik ispat yöntemini kullanacağız. Bu ispat yönteminde diğer tüm yolların yanlışlığı ispatlanarak elenir ve geriye kalan tek yolun doğruluğu mutlak surette ispatlanmış olur. Bu ispat metodunun kullanılma sebebi akılda diğer yollara ait hiçbir şüphenin kalmamasının istenmesidir.

Madem ki kainatın var oluşuna dair “Gaye” sayfamızda listelediğimiz 4 ana yoldan başka bir yol tüm insanlık tarihinde iddia edilmemiş ve edilemiyor ve bu 4 yoldan başka çıkar yol yoktur, öyleyse ilk 3 yolun imkansızlığı ve tamamen yanlış olduğu ispat edilirse 4. yolun doğruluğu şeksiz ve şüphesiz sabit olur.

.........................................................

İlk bölümde ilk 3 yolun yolcularını açıkta bırakıp mecburen 4. yola sevk ettikten sonra 2. bölümde de Allah'ın varlığı, doğrudan ispat yöntemi kullanılarak ispatlanacaktır. Doğrudan ispat  yönteminde kullanacağımız 3 farklı delil metodunu şöyle sıralayabiliriz:

1. Bürhan-ı limmi (Argument a priori): Müessirden esere, sebepten neticeye gidiş. Yani Eseri meydana getirenin esere delil olması. Ateşin varlığının dumana delil olması gibi. Bir yerde ateş varsa bu orada dumanın da var olduğunu gösterir. Gece dumanı gözle görmesek bile ateşin mevcudiyeti dumana delil teşkil eder.

2. Bürhan-ı İnni (Agument a posteriori): Eserden müessire, neticeden sebebe gidiş. Yani eserin, eseri meydana getirenin varlığına delil olması. Dumanın ateşe delil olması gibi. Bir yerde duman varsa bu orada ateşin varlığına delildir.

Dikkat edilirse buradan ateş ve dumanın çift yönlü olarak birbirine delil teşkil ettiği görülecektir. Yani eser ve müessir çok kuvvetli bağlarla birbirine bağlı bir bütünün parçalarıdır.

 3. Temsil: Anlaşılması güç olan konuların kolayca anlaşılması için meseleyi misallerle anlatma yöntemidir. Nasıl ki dürbün uzak olan ve net görülemeyen şeyleri bize yaklaştırarak görmemizi sağlıyorsa, temsil dürbünü de derin ve ince meseleleri aklımıza yaklaştırarak akıl gözümüzle rahatça görmemizi sağlar. Bakın bunu açıklarken bile bir misal kullandık. Örnekler hayatın vazgeçilmez bir parçasıdır.

Sonuç olarak Allah'ın varlığı ispatlanırken burada kullanılacak metotları özetleyelim;

1. Dolaylı İspat

  • Devrik İspat

2. Doğrudan İspat

  •  Bürhan-i limmi

  •  Bürhan-ı İnni

  •  Temsil

 

İspatın iyi anlaşılması için sayfalar arasında aşağıdaki sırayı takip etmenizi öneririz:

1.GAYE --> 2.USUL --> 3.İSPAT --> 4.SONUÇ


Sorularla Risale-i Nur'dan...

"Sinan ve Süleymaniye, ikisi de birbirine delildir. Önce, Sinan’ın o yüksek dehasını, mimarlıktaki fevkalâde maharetini, sanat inceliklerine harikulâde vukufiyetini inceliyor ve onu bu yönüyle tanıdıktan sonra, “Elbette böyle bir ruhtan, şöyle bir eser çıkar,” diyerek Süleymaniye’yi gösteriyoruz. Burada müessirden esere, bir başka ifade ile sebepten neticeye bir istidlâl söz konusudur. İşte bu istidlale “bürhan-ı limmî” denilir.

Yahut, önce Süleymaniye’yi bütün yönleriyle inceliyor, ondaki sanata hayran kalıyor ve sonunda şu hükme varıyoruz:“Böyle muhteşem bir eserin mimarı elbette büyük bir dahi, eşsiz bir sanatkârdır.” Bu defa eserden müessire, neticeden sebebe bir istidlâl söz konusu olmuştur. Bu istidlale ise “bürhan-ı innî” denilmektedir."